ΔΕΠΥ στην ενήλικη ζωή

Πολλοί πιστεύουν ότι η ΔΕΠΥ είναι μια διαταραχή που εμφανίζεται μόνο στα παιδιά. Στην πραγματικότητα αρκετά από τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ παραμένουν και στην ενήλικη ζωή. Συχνά επίσης ενήλικες με ΔΕΠΥ που δεν διαγνώστηκαν στη παιδική ηλικία μπορεί να μη μάθουν ποτέ τι είναι αυτό που έχουν και να μη παίρνουν τη βοήθεια που τους χρειάζεται.

Κύρια συμπτώματα ΔΕΠΥ

Τα κύρια συμπτώματα στους ενήλικες με ΔΕΠΥ είναι όπως και στα παιδιά, η δυσκολία στη συγκέντρωση με ή χωρίς συνυπάρχουσα υπερκινητικότητα και παρορμητικότητα. Όμως η εικόνα των συμπτωμάτων στους ενήλικες δεν είναι ακριβώς η ίδια με αυτή των παιδιών μιας και οι συνθήκες, οι υποχρεώσεις και οι απαιτήσεις της ζωής αλλάζουν με την ενηλικίωση. 

Προβλήματα συγκέντρωσης

Η διαταραχή προσοχής είναι το σύμπτωμα που σχεδόν πάντα παραμένει στους ενήλικες με ΔΕΠΥ. Συνεπάγεται δυσκολίες τους ασθενούς στο να διατηρήσει την συγκέντρωση του για αρκετή ώρα ή να μη μπορεί να εστιάσει στο στόχο που θέλει.  Μπορεί να είναι δύσκολο να συγκεντρωθεί σε πολλά πράγματα ταυτόχρονα και να μη μπορεί να στρέψει την προσοχή του από κάτι σε κάτι άλλο όποτε χρειάζεται. Συχνά χαρακτηρίζεται ως ονειροπόλος.

Για έναν ασθενή με ΔΕΠΥ είναι δύσκολο να πάρει πρωτοβουλία στο να ξεκινήσει και να ολοκληρώσει μια δραστηριότητα αν δεν έχει επαρκές κίνητρο. Όταν ο ασθενής έχει σοβαρό κίνητρο και ενδιαφέρον τα καταφέρνει με τις υποχρεώσεις του, αλλά όταν η υποχρέωση είναι βαρετή και μονότονη του γίνεται πολύ πιο δύσκολο να την ολοκληρώσει. Είναι πολύ εύκολο να αποσπαστεί από κάτι άλλο. Για παράδειγμα διακόπτει το καθάρισμα του σπιτιού επειδή βρίσκει έναν απλήρωτο λογαριασμό, πληρώνει το λογαριασμό και το καθάρισμα παραμένει μισοτελειωμένο. 

Η ΔΕΠΥ σημαίνει επίσης ότι ο ασθενής δυσκολεύεται να συλλάβει νέες πληροφορίες, δε μπορεί να κάνει focus, δε μπορεί να ακούει όταν οι άλλοι μιλάνε για αρκετή ώρα. Ξεκινάει μια εργασία χωρίς να έχει ακούσει ή διαβάσει με προσοχή τις οδηγίες. Δυσκολεύεται έτσι να την ολοκληρώσει αποτελεσματικά. 

Για τον ασθενή με ΔΕΠΥ είναι εύκολο να αποσπαστεί η προσοχή του από ήχους και εικόνες που βλέπει γύρω του. Για αυτό συχνά σε μίτινγκ δίνει στους άλλους την εντύπωση ότι αδιαφορεί. Όλα αυτά έχουν συνέπειες στη δουλειά, στη κοινωνική ζωή και σε άλλες πτυχές της καθημερινότητας, π.χ. στην οδήγηση.

Παρορμητικότητα

Η παρορμητικότητα σημαίνει ότι ο ασθενής δυσκολεύεται να σταματήσει μια συμπεριφορά, με απλά λόγια σα να μη λειτουργεί το φρένο. Δε μπορεί να ελέγξει τις παρορμήσεις του, δε φιλτράρει και δεν επεξεργάζεται με τη λογική τα στιγμιαία θέλω του. Συνεπώς λέει πράγματα, παίρνει αποφάσεις και δρα χωρίς να ζυγίσει τα δεδομένα και να σκεφτεί τις συνέπειες. Αυτό συνεπάγεται οικονομικά προβλήματα, προβλήματα στις προσωπικές και εργασιακές σχέσεις κ.α. Η παρορμητικότητα του ασθενούς με ΔΕΠΥ συχνά τον οδηγεί σε εθιστικές συμπεριφορές όπως τζόγος, ναρκωτικά και αλκοόλ, κάπνισμα, υπερφαγία, υπερκαταναλωτισμό. 

Υπερκινητικότητα

Αυτό που στα παιδιά εμφανίζεται ως αυξημένη κινητική δραστηριότητα, δηλαδή να μη μπορούν να κάτσουν ήσυχα, στους ενήλικες εμφανίζει μια σχετικά διαφορετική εικόνα. Ένας ενήλικας με ΔΕΠΥ δε μπορεί προφανώς να σκαρφαλώνει από εδώ και από εκεί, ούτε να ενοχλεί τους γύρω του με τον ίδιο τρόπο που κάνει ένα παιδί με ΔΕΠΥ. 

Αυτή λοιπόν η τάση του ενήλικα με ΔΕΠΥ για υπερκινητικότητα συχνά εσωτερικεύεται. Ο ενήλικας τη βιώνει ως ένα εσωτερικό άγχος και μια εσωτερική ανησυχία. Αισθάνεται σα να έχει ένα μοτεράκι μέσα του που δε σταματάει ποτέ. Η κινητική υπερδραστηριότητα δεν είναι τόσο εμφανής όσο στα παιδιά. Ο ασθενής είναι ανυπόμονος, στριφογυρίζει στην καρέκλα του, μασάει τσίχλα, κουνάει νευρικά τα πόδια του, τρώει τα νύχια του κ.α.  Του είναι δύσκολο να κατεβάσει ρυθμούς και να χαλαρώσει.

Ο υπερκινητικός ασθενής με ΔΕΠΥ ξεκινάει πολλές δραστηριότητες ταυτόχρονα τις οποίες δυσκολεύεται να τελειώσει. Δεν έχει ρεαλιστική αίσθηση του χρόνου, δεν είναι σχεδόν ποτέ στην ώρα του. Χρειάζεται βοήθεια να οργανωθεί, να βάλει προτεραιότητες και να ιεραρχήσει όλα αυτά που έχει ξεκινήσει. 

Συννοσηρότητα με άλλες ψυχιατρικές διαταραχές 

Ο ενήλικας με ΔΕΠΥ χρειάζεται να αναπτύξει και να χρησιμοποιήσει αντισταθμιστικές στρατηγικές για να ελέγξει τα συμπτώματά του και να παραμείνει σχετικά λειτουργικός. Στρατηγικές που είναι ενεργοβόρες και κουραστικές. Συνεπώς μεγαλώνοντας αντέχει όλο και λιγότερο να χρησιμοποιεί αυτές τις στρατηγικές που χρησιμοποιούσε όταν ήταν νεότερος. Επακόλουθο είναι να εμφανιστούν άλλες καταστάσεις όπως σωματικοί πόνοι, άγχος, κατάθλιψη.

Δεν είναι σπάνιο ο ασθενής με ΔΕΠΥ να έχει αντιμετωπίσει πολλές αποτυχίες στη ζωή του, ακριβώς λόγω των συμπτωμάτων του. Συνεχής κριτική από τους γύρω του, μπούλινγκ, δυσκολίες στο σχολείο ή στην επαγγελματική ζωή – γεγονότα που τον κάνουν να έχει κακή εικόνα του εαυτού του.

Είναι γνωστό ότι οι ενήλικες με ΔΕΠΥ έχουν αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσουν εξαρτήσεις. Εξάρτηση από το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά, εθισμός στο σεξ, τζόγος, πολύ κάπνισμα, κατανάλωση μεγάλης ποσότητας καφέ.

Διαταραχές ύπνου όπως αϋπνία, δυσκολία να αποκοιμηθούν και δυσκολία να ξυπνήσουν είναι συχνές. Συναισθηματικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές,αλλά και διπολική διαταραχή τύπου ΙΙ είναι συχνότερες στους ασθενείς με ΔΕΠΥ απ’ότι στο γενικό πληθυσμό, γεγονός που κάνει δυσκολότερη την αντιμετώπιση τους από τον μη έμπειρο κλινικό. Τέλος νευροβιολογικές νόσοι όπως διαταραχές του αυτιστικού φάσματος, τικς και δυσλεξία συχνά συνυπάρχουν με ΔΕΠΥ.

Διαφορές στα συμπτώματα μεταξύ ανδρών και γυναικών

Οι γυναίκες με ΔΕΠΥ δεν εμφανίζουν τόσο έντονα συμπτώματα υπερκινητικότητας όπως οι άντρες, για αυτό συχνά είναι πιο δύσκολο να υποπτεύθει κανείς τη σωστή διάγνωση. Έρευνες δείχνουν ότι η πιθανότητα εμφάνισης εξαρτήσεων και παραβατικής συμπεριφοράς είναι μικρότερη στις γυναίκες με ΔΕΠΥ απ’ότι στους άντρες. Αντίθετα οι γυναίκες εμφανίζουν συχνότερα διαταραχές σωματοποίησης, δηλαδή το ψυχιατρικό πρόβλημα δίνει σωματικά συμπτώματα, όπως ασαφείς πόνους. Οι γυναίκες με ΔΕΠΥ παρουσιάζουν συχνότερα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης και ζητούν ψυχιατρική βοήθεια για συμπτώματα που δε παραπέμπουν με την πρώτη ματιά σε ΔΕΠΥ.